PALYAÇO

---

Palyaço ne demek? Palyaço nedir?

Palyaço ne demek? Palyaço nedir?; Asıl orijinal kelime (Pagliaccio) olan palyaço İtalyan kökenli bir kelimedir. Türk Dil kurumuna göre ise palyaço anlamı şu şekilde; kendisini izleyenleri güldüren ve eğlendiren, komik yüzlü ve yüzü boyalı, kırmızı burunlu, acayip kılıklı anlamındadır.

Palyaço nasıl yazılır?

Zaman zaman birçoğumuz palyaço kelimesinin doğru söylemi ve yazılımı konusun da çelişkiler yaşayabilmekteyiz. Palyaço nasıl yazılır diye zaman zaman düşünürüz. Yanlış olarak ifade ettiğimiz kelimelerden bazıları ; palyanco, paylanço, paylaco, paylonco, palyanço, palyonço, pallanço, paylanco, palyoça, palyaç, palyonca, palyanco. Doğru telaffuzu ise palyaço dur.

Palyaço kimdir?

Palyaço denince genel olarak, hepimizin aklına renkli peruklu, büyük kırmızı burunlu ve yüzü çeşitli renklerde boyalı olan, yamalı giysileriyle insanları güldürmeye çalışan komik tiplemeler gelmektedir.

Palyaço ne yapar?

Tarihe damga vuran birçok palyaço, genellikle sirklerde veya tiyatro ya da televizyonlarda gösterilerini tek kişilik veya birkaç kişilik gruplar şeklinde yaparlardı. Gösterilerinde amaç izleyenleri güldürmek ve keyifli zaman geçirmelerini sağlamaktı.

Bu yazımız da sizlere palyaço türleri, palyaço tarihi ve çeşitli palyaço tiplemeleriyle,  günümüz tarihine kadar ün yapmış olan dünyada ki en tanınmış palyaçolar hakkında kısaca bilgiler sunacağız.

İlk palyaço kimdir? Palyaço tarihi;

Palyaçoluğun ilk çıkış tarihi 1600’ lü yıllara dayanmaktadır. Modern palyaçoluğun babası ise 1778 tarihinde İngiltere’ de doğan Joseph Grimaldi olarak kabul edilmektedir. Grimaldi (Joey) takma ismi ile anılmıştır. 1837 yılında hayata veda eden sanatçı için, İngiltere’ nin Londra şehrinde her yıl şubat ayının ilk pazar günü yüzlerce palyaçonun katılımıyla anma günü etkinlikleri düzenlenmektedir.

Günümüze dek gelen palyaçolar arasında, dünya genelinde ün salmış olanlardan bazıları ise şöyle; Avrupa’ da   Toto (Armando Novello), Grock (Charles Adrien Wettach),Charlie Chaplin  Amerika’ da Dan Rice ve eski Sovyetler Birliği (Rusya)’ nin en sevilen palyaçolarından (Oleg Popov) olarak sayılabilir.

Şimdi gelin hep birlikte bu palyaçolar hakkında ki bilgilere bakalım.

---

Dan Rice (1823 – 1900)

Sirk öncülerinden olan Dan Rice, 23 Ocak 1823’te New York’ta dünyaya geldi. Asıl adı Daniel McLaren.

Daniel McLaren’ ın adı hayatı boyunca Dan Rice ismi ile Amerika’daki en tanınmış isimlerden biri olmuştu. Uzun sakalı, çizgili pantolonu ve uzun şapkasıyla sahnelere çıkan Dan Rice, Amerika’ yı simgeleyen “Sam Amca” karakterine esin kaynağı olduğu söylentileri de bulunmaktadır. Dan Rice hayatı boyunca sirklerde palyaçoluk yapmanın yanı sıra, hayvan terbiyeciliği, şarkı yazarlığı, oyunculuk, yönetmen, yapımcılık ve jokeylik yapmıştır. Tüm bunlara ek olarak, Dan Rice aynı zamanda iyi bir dansçıydı. Dan Rice 1868 yılında, ülke genelinde ki şöhretine de güvenerek ABD başkanlığı için aday olmuş, ama bu yarıştan büyük bir hezimet ile ayrılmıştır.

Amerika Birleşik Devletleri’ nde 1965 tarihinden beri, her sene ağustos ayının ilk hafta sonu Dan Rice günleri festivalleri düzenlenmektedir.

---

Toto – Armando Novello (1889 – 1938)

27 Ekim 1889 tarihinde Almanya’ nın Hamburg kentinde dünyaya gelmiştir.

Toto palyaço olarak dünya da ün salmış olmakla beraber, kendisi aynı zamanda şovmen ve aktördü. Asıl adı Armando Novello olan sanatçıya Toto lakabını babası vermiştir. Toto’ nun anne ve babası da sirk sanatçısıydı. Toto 16 yaşına gelene kadar ailesiyle birlikte, çalıştıkları sirk firması ile Avrupa’ da birçok yeri gezdi.  Bir gün ailesinin çalıştığı sirk firmasında görevli olan sirk sanatçısı, hastalığı sebebiyle sahne alamayınca, yerine palyaço olarak Toto geçti. Böylece Toto’ nun palyaçoluk kariyeri de başlamış oldu. Gri ve gevşek bir elbise, sarı yelek ve kırmızı bir peruk ile sahne kostümünü tamamlamıştı. Çar Nicholas, Kaiser Wilhelm ve Kraliçe Mary gibi dönemin ünlülerini eğlendirdi.  1917 – 1918 yılları arasında Hal Roach başkanlığında sessiz sinema filmlerinde rol aldı.

Toto 27 Aralık 1938 tarihinde ABD’ nin New York şehrinde hayata veda etmiştir.

---

Grock (Charles Adrien Wettach) 1880 – 1959

Asıl Adı Charles Adrien Wettach olanGrock 10 ocak 1880 tarihinde İsviçre’ nin Loveresse kentinde dünyaya gelmiştir.

Babası saatçi olan Wettach, performans kariyerine babasıyla ortak olarak kurduğu bir kabare gösterisiyle başladı. Daha sonra amatör bir akrobat haline geldi. Geçimini sağlamak amacıyla her yaz bir sirkte kemancı ve piyanist olarak görev aldı. 1903 tarihinde Brick adlı bir palyaçonun ortağı oldu ve adını Grock olarak değiştirdi.

Kariyeri

Grock ve Bric beraber ülke sınırlarını aşarak Fransa, Kuzey Afrika ve Güney Amerika’ da gösterilere katıldılar. Bric bir süre sonra evlenince Grock ile ortaklıları da  sona erdi. Grock o dönemlerde ünlü olan ve Antonet diye bilinen Umberto Guillaume ile çalışmaya başladı. Almanya’ nın Berlin kentinde bir sahneye çıktıklarında ilk dönemler başarısız olsalar da, daha sonra sahne tekniğine hakim olup performanslarını geliştirdiler. 1911 tarihinde ikili sahne aldıkları etkinlikte büyük başarı sağladılar ve izleyiciler tarafından gösterileri çok beğenildi. Bu tarihten sonra  ikili adeta halkın sevgilisi olmuştu. 1913 tarihinde Grock çalmış olduğu kemanı sanki daha önce hiç eline almamış gibi ve nasıl çalınacağını bilmez gibi ters tutup izleyicileri kahkahaya boğmuştur. Bu taktik aslında Grock’ u tam bir güldürü ustası ve kahkaha makinesi haline getirmiştir. Aynı zamanda o dönemler de İngiliz halkı tarafından palyaçoların kralı unvanını almıştır. Grock 13 yıl boyunca İngiltere’ de yaşadı. 

Grock palyaçoluk mesleğinin yanı sıra aynı zamanda iyi bir besteci ve müzik yapımcısıydı. Grock 1924 tarihinde İtalya’ ya yerleşmiştir.

Grock 1951 tarihinde kendi gezgin sirkini kurdu. İlk dönemlerde maddi bir takım sıkıntılar yaşamış olsa da, mücadeleci yanıyla ve sergilediği performansları sayesinde finansal durumunu kısa süre de çözüme kavuşturmayı başarmıştır. En son sahne performansını Almanya’ nın Hamburg kentinde, dünyanın dört bir yanından gelen gazeteci ve izleyicileri karşısında sunmuştur.

Grock 1956 tarihinde (Grock, Palyaço Kralı) adlı kitabı da dahil olmak üzere birkaç kitap daha yazdı.

Ölümü

Grock 14 temmuz 1959 tarihinde İtalya’ nın İmperia kentinde vefat etmiştir. 1992 tarihinde palyaço onur listesine girdi.

---

Oleg Konstantinovich Popov 1930 – 2016

Sovyetler Birliği – Rusya’ nın palyaço ve sirk gösteri sanatçısı. 31 Temmuz 1930 tarihinde Moskova’ da sirklerle içli dışlı bir ailede dünyaya gelen Oleg Popov ülkesinin tanıtımı için dünyanın birçok yerinde sahne aldı.  

Kariyeri

Henüz 12 yaşındayken bir gazetenin matbaa bölümünde çırak olarak işe başladı. Bu gazete nin spor etkinlikleri kapsamında atletizm bölümüne katıldı. 1945 tarihinde, çalışmış olduğu gazete de ki büyükleri Oleg Popov’ a Moskova Devlet Sirki ve Sanatları Kolejine başvurmasını önerdi. Popov bu koleje başvuru yaptı ve orada akrobasi, hokkabazlık ve diğer sirk becerileri eğitimlerini almaya başladı. Moskova Devlet Sirki ve Sanatları Koleji’nden 1949 tarihinde mezun oldu. Mezun olduktan hemen sonra Gürcistan Tiflis’ te bir sirkte çalışmaya başladı. Daha sonra ise kariyerine Moskova Sirki’ nde devam etti.

Popov kariyerinde ilk yurtdışı deneyimini Polonya’ nın Varşova kendine giderek edinmiştir. Daha sonra ki yıllar da Moskova Sirki ile gittiği Fransa, Belçika ve İngiltere’ de sahne aldı. Bu sahnelerde gösterdiği performansları sayesinde yazılı ve görsel medya tarafından çabuk fark edildi. Böylece birçok yer de tanınır bir sirk yıldızı olmuştu. Avrupa ve dünya çapında ki tanınırlılığı ve sirklerde ki sevecenliği, Sovyet rejiminin adeta iyi niyet elçisi olmasına vesile olmuştu. 1957 tarihinde bazı sirk gösterileri Amerikan televizyonlarında da gösterilmişti. 1958 tarihinde Brüksel Dünya Fuarında yer aldı. 1963 ve 1972 tarihlerinde Moskova Sirki ile birlikte gittiği Amerika’da gösteriler sundu. Oleg Popov 1969 tarihinde SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) Halk Sanatçısı unvanıyla onurlandırıldı.  Sonraki yıllarda Moskova Sirki ile tüm dünya da birçok yeri gezdi. 1971 tarihinde Avustralya’ da Moomba Kralı seçildi. Popov 1981 tarihinde ise Monte Carlo’ da düzenlenen 8.ci Uluslar arası Sirk Festivalinde Altın Palyaço ödülünü aldı.

Almanya’ ya yerleşti

Oleg Popov 1990’ lı yıllarda Sovyetler Birliği’  nin dağılmasıyla birlikte Almanya’ ya yerleşti. Burada yine Moskova Sirki ile ülkemizde ve Avrupa’ nın birçok yerinde sahne aldı. Sonraları yine Almanya’ da sirk gösterilerinde, televizyonlarda ve kendi tur şovlarıyla gösterilerine devam etti.

Oleg Popov 1991 tarihinde, kendisinden 32 yaş küçük olan Alman sirk sanatçısı Gabriela Lehmann ile evlendi.  2006 yılında 75 yaşındayken Monte Carlo 30.cu Sirk Festivali’ nde tekrar sahne almış ve yaşına rağmen gösterdiği üstün performans ile tüm seyirciler tarafından ayakta alkışlanmıştır.

2015 yılında tekrar Rusya’ ya dönen Oleg Popov, burada  Sochi Devlet Sirki’nde ki “Usta” ödülleri gala etkinliğine katıldı.  Usta Ödülleri, Rusya’ nın Oscar ödülü sayılmaktadır. Bu törende Rusya başkanı Vlademir Putin, yaptığı konuşmada Oleg Popov’ a, hizmetleri, başarıları ve ülkesinin tanıtımına katkıda bulunduğu için övgü dolu sözler sarf etmiştir. 

Popov hayatı boyunca, sirklerde ve televizyonlarda gösteri sunmasının yanı sıra, ayrıca 4 televizyon filminde de rol almıştır. Bunlar; Ring Of Daring (1951), Ma-ma (1977), The Blue Bird (1976) ve Ritzar bez bronya – Polonya (1966). 1967 tarihinde İngilizce ve çok sayıda dile çevrilen (Rus Palyaço) adlı bir hatıra kitabı yazdı.

Ölümü

Dünyanın en yaşlı palyaçolarından biri olan Oleg Popov 2 kasım 2016 tarihinde 86 yaşındayken Rostov’ da hayatını kaybetmiştir.

---

Charlie Chaplin 1889 – 1977

Charlie Chaplin 16 Nisan 1889 tarihinde İngiltere’ nin Londra şehrinde dünyaya gelmiştir. Anne ve babası müzikholler de ve tiyatrolar da çalışan profesyonel sanatçılardı.

Kariyeri

Londra’ nın fakir bölgelerinden birinde doğup büyüyen Chaplin, 1913 tarihinde gittiği Amerika’ da sinemaya başladı. Oyunculuk kariyerine ilk kez 1914 tarihinde “Making A Living” filmiyle başlamıştı. Bu filmin ardından çekimlerine katıldığı “Kid Auto Races in Venice” filminde bol pantolonlu, melon şapkalı, büyük ayakkabılı, sürekli pantolonunu göbeğine doğru çeken ve sakar hareketleri ile gülünç bir mizansen oluşturan “Şarlo” tiplemesini yarattı. Sonra ki seneler de 1917 yapımlı “The Immigrant” ve “The Adventurer” gibi filmlerinin de bulunduğu kısa filmde oynayarak, yeni gelişmekte olan sinemanın da etkisiyle dünya çapında çok büyük bir üne ve şöhrete sahip olmuştu. 1918 tarihinde çektiği “A Dogs Life” filmi ile uzun metrajlı filmlere de başlayan Chaplin, United Artists film şirketine ortak olmuştur. Bu ortaklıkla beraber “Altına Hücum”, “Şehir Işıkları”, “Büyük Diktatör”, “Asri Zamanlar”, “Sirk” ve “Sahne Işıkları” gibi başyapıtlara imza attı.

Charlie Chaplin, filmlerinde dönem koşulları için kimselerin cesaret gösteremediği mizansenlere, koreografilere ve akrobatik hareketlere yer vermiştir. Chaplin komedi sinemasının bütün örneklerini sonuna kadar korumakla beraber, hüzünlü ve durgun tiplemeleriyle de dramatik yapısını sergilemeyebilmiştir. Popülist yaklaşımları, hiçbir zaman benimsemediği bazı yönetim biçimleri ve teknolojiye yönelik ağır eleştirilerini ise yine bu komedi oyunlarının içinde göstermiş ve seyirciye bu düşüncelerini aktarmayı başarmıştır.

Şarlo Tiplemesi

Yaratmış olduğu “modern palyaço” Şarlo ile dünya üzerinde filmlerinin gösterildiği her ülkede insanların büyük beğeni ve hayranlığını kazanmıştır. Buna rağmen ABD vatandaşlığını reddettiği için bu ülkede kendisine yönelik bazı karalama kampanyaları başlatılmıştı. “The Immigrant” filminde bir ABD memurunu tekmelediği sahne ve son olarak “Altına Hücum” filminde ki bazı sahnelerin komünizm propagandası olarak yorumlanması sebebiyle Charlie Chaplin’ nin ABD’ ye girmesi yasaklandı. Bunun üzerine Charlie Chaplin eşi ve çocuklarıyla beraber, hayatının sonuna kadar yaşayacağı İsviçre’ye yerleşmiştir.  Ancak 1972 yılında Chaplin “Oscar Özel Ödülü”  nü almak için yıllar sonra tekrar ABD’ ye döndü. Sonraki yıllarda “Sahne Işıkları” adlı filmle bir kez daha Oscar ödülünü kazanmıştır. 1975 Tarihinde 86 yaşındayken İngiltere Kraliçesi II.Elizabeth tarafından Şövalye unvanına layık görülmüştür.

Ölümü

Charlie Chaplin 1977 tarihinde uykusunda hayata gözlerini yummuştur. Charlie Chaplin’ in cenazesi 1 mart 1978 tarihinde bir grup İsviçreli fidyeciler tarafından kaçırılmıştır. Ancak fidyeciler kısa süre de yakalanmıştır.  Charlie Chaplin’ in cenazesi, 11 hafta sonra Cenevre Gölü’ nde bulunup tekrar mezarına defnedilmiştir.

---

Palyaço Tiplemeleri

İlk palyaço türlerine  İtalyan sokak tiyatrosunda, antik Yunanistan’ da, Fransız kökenli pandomim ve Japon kabuki geleneklerinde ve Avrupa’ da rastlanmaktadır. Osmanlı döneminde ise palyaçoluk padişahı eğlendiren “dalkavuk” ve saraylarda bulunan “soytarı” şeklinde olduğu bilinmektedir.

Dünya genelinde bilinen bazı palyaço türleri ise şöyledir.;

Beyaz Yüz

Tüm dünya genelinde ve Avrupa’ da en bilinen palyaço tiplemesidir. Yüzünün tamamını beyaz boya ile boyayan sanatçı, burnunu ise tamamen kırmızı renkli ve yuvarlak şekilde çizer. Ağız bölgesi kırmızı renk kalemle makyajlar ve yayvan şekilde belirginleştirir. Tamamen saçsız ve kel görünmek amacıyla, ten renginde bir başlık giyerek sahne alır.

Şapşal (Auguste)

Şapşal palyaço tiplemesinde de burnu yine kırmızı boyalı ve yayvandır. Geniş ve büyük giysileri, yüksek siyah kaşları ve kocaman bir ağzı vardır. Çok sakar ve aşırı derece dağınıktır. 1865 tarihinde ortaya çıkan Auguste tiplemesi adını, yine bu türün ilk örneğini sergileyen Fransız palyaço Auguste’ den almıştır. Gösterilere genellikle ikili olarak çıkan Auguste palyaçolardan biri aklı başında adamı temsil ederken, şapşal olanı ise; ortalığı karıştırıp birbirine katan ve gülünç duruma düşen iyi ve saf kişiyi temsil eder.

Karakter Palyaço

Tanınmış Amerikalı oyuncu Emmett Kelly’ nin canlandırdığı kederli, serseri, maddiyata değer vermeyen insancıl bir tiplemedir. Uzun bir paltosu, renkli ve yamalı eski bir pantolonu ile yamuk bir şapkası vardır. Yine eski ve yırtık parçalanmış bir ayakkabısı vardır.

Palyaço Malzemeleri

Palyaço peruğu

Palyaço ayakkabısı

Palyaço burnu

Palyaço kostümü

Palyaço yüz boyama kalemleri

Palyaço eldiveni

Günümüzde ise neredeyse tüm eğlence ve etkinliklerde palyaço görebilmekteyiz. Doğum günü organizasyonların da, sünnet organizasyonlarında, açılış organizasyonlarında ve anaokulu etkinliklerinde palyaçolar yer almaktadır. Aynı zaman da parti ve tiyatro gösterilerinde de palyaço gösterileri sunulmaktadır.

Anaokulu ve kreşlere yönelik sunduğumuz palyaço etkinliklerimiz hakkında bilgi edinmek için OKUL ÖNCESİ PALYAÇO yazımızı inceleyebilirsiniz.

Açılış organizasyonu palyaço kiralama hizmetimiz hakkında daha geniş bilgi sahibi olmak ve balon süslemesi ile ses sistemi kiralama hizmetlerimizle ilgili tüm detayları AÇILIŞ ORGANİZASYONU yazımızda bulabilirsiniz.

Bu yazımızda sizlere palyaço ne demek, palyaço kimdir, palyaço tarihi ve palyaço tiplemeleri ile beraber dünya genelinde, günümüze kadar gelmiş bazı ünlü palyaçolar hakkında bilgiler sunduk. Yazımız ve yukarıda ki konular hakkında değerli görüşlerinizi aşağıda bulunan yorum kısmına yazmanız bizleri mutlu edecektir.